Wanneer je door oude straten en over historische marktpleinen loopt, merk je soms dat de straatlantaarns er totaal anders
uitzien dan stadsverlichting uit onze tijd. In het verleden golden er namelijk totaal andere esthetische normen voor
lantaarns, die in de regel veel decoratiever waren dan de hedendaagse straat- en gebouwlampen. Voordat de
technologische ontwikkeling in een stroomversnelling raakte, werden er bovendien volledig andere lichtbronnen gebruikt.
Ontdek de straatverlichting van vroeger en nu.
Eeuwenlang bestond zoiets vanzelfsprekends als straatverlichting gewoon niet. Het duister na zonsondergang was
uitnodigend voor roofovervallen en ongelukken. Een van de eerste belangrijke data in de geschiedenis van de
straatverlichting is het jaar 1417. Toen vaardigde de Londense burgemeester Sir Henry Barton een decreet uit dat er voor
alle huizen elke winteravond een lamp met kaarsen moest branden. Dit was een taak voor de lantaarnopstekers. In Parijs
werd een dergelijk systeem georganiseerd in 1524, toen het verplicht werd om huizen met ramen aan de straat te
verlichten. De veiligheid na zonsondergang werd op allerlei manieren gewaarborgd, bijvoorbeeld door de verplichting voor
elke persoon om ‘s avonds op straat een draagbare lamp of lantaarn te dragen.
Het eerste stadssysteem van straatlampen werd ontwikkeld door de Nederlandse schilder en uitvinder Jan van der
Heyden. Zijn idee werd in 1669 ingevoerd in Amsterdam. Dit systeem van olielantaarns werd vervolgens overgenomen
door vele steden in Nederland en heel Europa.
In de 19e eeuw werden straatlantaarns op gas en aardolie populair in navolging van nieuwe wetenschappelijke
ontwikkelingen. Tot op de dag van vandaag vind je nog bepaalde historische gebouwen die op deze manier worden
verlicht. Olieverlichting bleek wat efficiënter dan gas, universeler en ook goedkoper, maar werd aan het eind van de 19e
eeuw op haar beurt verdreven door een nieuwe uitvinding: elektrische stroom. In de eerste helft van de 20e eeuw waren
er ook kwiklantaarns op straat, maar die zijn niet populair meer; de meeste kwiklampen zijn verwijderd of gemoderniseerd.
Moderne straatverlichting moet voldoen aan twee vereisten: veiligheid bieden aan voetgangers en voertuigen en
energiezuinig zijn. Sierlijke designs zijn tegenwoordig minder populair; de focus ligt op minimalistische lantaarns. Ook
gebeurt het dikwijls dat beheerders en ontwerpers besluiten de openbare ruimte te decoreren met gestileerde
straatlantaarns. Dit is bijvoorbeeld een populaire oplossing rond historische gebouwen.
Moderne straatverlichtingsopties omvatten natrium-, metaalhalide- en LED-lampen. Vanwege de zeer lange levensduur
van deze laatste (tot 50 duizend branduren) vind je deze optie het meest in moderne systemen. LED-licht kan koud, warm
of neutraal van kleur zijn. Stadsverlichting wordt daarnaast steeds vaker aangevuld door zonnecollectoren.
Vandaag komen we steeds vaker intelligente straatverlichting tegen. Deze vind je bijvoorbeeld vaak in grote steden. Dit
systeem maakt het o.a. mogelijk om de lichtintensiteit aan te passen aan de omgevingsomstandigheden evenals de
verkeersdrukte van het moment. Zo wordt er energie en dus geld bespaard.
Moderne straatverlichting wordt daarnaast zo ontworpen dat lichtvervuiling tot een minimum beperkt blijft. Hiermee wordt
overmatig veel licht uit kunstmatige bronnen bedoeld dat het natuurlijke biologische ritme van mensen en het functioneren
van flora en fauna kan verstoren. Men streeft vooral naar oplossingen waarbij er zo min mogelijk lichtstralen omhoog en
opzij gaan. Moderne straatlantaarns hebben vaak een speciaal ontworpen armatuur die het licht zo gericht mogelijk op
een bepaald gebied laat schijnen.
(c) Art Metal sp. j. 2021r.
